رودخانه آراز و میل موغان

 رود خانه آراز که رودی است  متعلق به آذربایجان و آذربایجان ایران حتی بسیاری از شاعران این رود خانه را ناموس خودشان قرار داده ا ند و پر آبترین رود این خطه است. آراز از رود خانه مین گول داغ  از ارزوروم ترکیه سرچشمه گرفته و در چای باسار جنوبی  در 45 کیلومتری شمال شرقی ماکو  وارد مرز ایران ودر نقطه ای به نام تازه کند حسن خانلو در مغان از مرز ایران خارج می شود  و جهت حرکت از غرب به شرق می باشد .

این رود در نزد یونان "آراکس"  و در نزد عرب "الرس"  و در کتاب قرآن و اوستا به نام " دای تیا" نام برده شده است.

اما نام اصلی و تورکی آن "آراز" و فقط این نام است نه ارس که اجم ها نام گذاری کرده اند.  آراز از دو کلمه ی  "آر" یعنی جوانمرد و "آز"  که یکی از قبیله های تورک بسیار مشهور آریایی است.

این رود خانه به علت قرار گرفتن  بین آذربایجان قفقاز و ار منستان و ایران اهمیت تجاری فوق العاده ای داشته و قبل از عهد نامه ی تورکمن چای  در محدوده خاک ایران قرار داشت و پس از عهد نامه مذکور در سال 1828 میلادی  رود خانه آراز در بین مرز ایران و شوروی شناخته شد.

آراز در  شمال غربی ایران قرار گرفته طول این رود به گفته ی آقای بدیعی 1702 کیلو متر و طول ساحل ایرانی آن 950 کیلو متر است  که عرض آن متفاوت است.

آراز از نظر مقدس

در قرآن کتاب مقدس ما هم در سوره .ق. و هم در سوره. فرقان. از اصحاب رس نام برده شده که در کنار رود آراز زندگی می کرده اند. در نهج البلاغه نیز حاوی خطبه های است که در خطبه د118 از آراز سخنی یاد شده و هم چنین در قرآن سخنی است که در 30 سالگی به پیامبر زرتشت خداوند امر فرموده که مردم ناحیه ی رود آراز را به خدا پرستی دعوت کند .